Iain McKay: Μια Αναρχική Κριτική στον «Αναρχο»-καπιταλισμό

Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Anarchist Writers. Ο Iain McKay είναι αναρχικός, συγγραφέας και μέλος της συντακτικής ομάδας του Anarchist FAQ. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας

 

Ένα από τα πιο παράξενα πράγματα που οι περισσότεροι αναρχικοί συναντούν όταν «μπαίνουν» στο διαδίκτυο είναι η ύπαρξη των αυτοαποκαλούμενων καπιταλιστών «αναρχικών». Εντοπιζόμενη κυρίως στη Βόρεια Αμερική, η ιδεολογία αυτή ισχυρίζεται πως είναι αναρχική, ενώ την ίδια στιγμή, υποστηρίζει με πάθος τον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς.

Για σχεδόν όλους τους αναρχικούς, αυτό μοιάζει ως το απόλυτο οξύμωρο. Ο αναρχισμός σχετίζονταν πάντοτε με το αριστερό φάσμα, το σοσιαλισμό. Ενώ είναι αντίθετος σε κάθε μορφή κρατικού σοσιαλισμού, οι αναρχικοί πάντοτε εμφανίζονταν ως αντικαπιταλιστές, ως σοσιαλιστές. Τόσο ο Tucker όσο και ο Kropotkin θεωρούσαν τους εαυτούς τους σοσιαλιστές, όπως και ο Bakunin και ο Proudhon. Αν και διαφωνούσαν για πολλά ζητήματα (όπως πως είναι καλύτερος τρόπος για το τερματισμό της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης), όλες οι σχολές του αναρχισμού μοιράζονται μια κοινή αντίθεση στο κέρδος, το τόκο και το ενοίκιο και μια κοινή ρίζα στην κριτική του Proudhon πάνω στην ιδιωτική ιδιοκτησία.

Η ιδέα πως υπάρχει μια μορφή αναρχισμού ο οποίος δεν είναι αντικαπιταλιστικός φαίνεται έτσι στους αναρχικούς εντελώς ξένη. Η εικόνα καπιταλιστών να σηκώνουν την μαύρη σημαία, τη σημαία της εξέγερσης και των απεργιών της εργατικής τάξης, είναι αστεία, ένα αστείο που είναι εντελώς κακόγουστο. Οι «αναρχο»-καπιταλιστές φυσικά διαφωνούν. Για αυτό είναι χρήσιμο να δώσω μια σύντομη εξήγηση του γιατί ο «αναρχο»-καπιταλισμός θα έπρεπε να ονομάζεται «αναρχο-κρατισμός» για να φανούν καλύτερα οι εγγενείς αντιφάσεις του.

Τι ουσία έχει το όνομα;

Η πρώτη γραμμή άμυνας του «αναρχο»-καπιταλισμού είναι να ισχυριστεί πως ο ορισμός της αναρχίας στο λεξικό είναι «δίχως κυβέρνηση». Κατά συνέπεια, καθώς ο «αναρχο»-καπιταλισμός θέλει να αντικαταστήσει το κράτος με την ελεύθερη αγορά προς υπεράσπιση των σχέσεων [των ανθρώπων] πρέπει να είναι αναρχικός.

Το επιχείρημα αυτό είναι εμφανώς εσφαλμένο. Πολλά λεξικά ορίζουν την «αναρχία» ως, για παράδειγμα, «μια κατάσταση ανομίας και αταξίας (που συνήθως προκύπτει από την πτώση της κυβέρνησης)». Δεν είναι ανάγκη να ειπωθεί πως, οι αναρχοκαπιταλιστές δεν χρησιμοποιούν αυτούς τους ορισμούς της «αναρχίας». Έτσι η επίκληση σε ορισμούς λεξικών είναι ιδιαίτερα υποκειμενική καθώς περιλαμβάνει την αξιολόγηση κάθε λεξικού με τη σειρά του και την απόρριψη εκείνων που είναι ανακριβές.

Αυτό φαίνεται από το ζήτημα του αναρχισμού και του σοσιαλισμού. Τόσο ο Kropotkin όσο και ο Tucker θεωρούσαν τις ιδέες τους σοσιαλιστικές. Ωστόσο. Η χρήση τυπικών ορισμών των λεξικών και των δυο οδηγεί σε αντίφαση. Ο αναρχισμός ορίζεται ως «μια πολιτική θεωρία που επιθυμεί την κατάργηση των κυβερνήσεων» ενώ ο σοσιαλισμός είναι «μια πολιτική θεωρία που ζητά την κρατική ιδιοκτησία της βιομηχανίας»  ή «ένα οικονομικό σύστημα που βασίζεται στην κρατική ιδιοκτησία του κεφαλαίου». Αυτό σημαίνει ένας αναρχικός δεν μπορεί να είναι σοσιαλιστής ωστόσο όλοι οι «αναρχο»-καπιταλιστές με προθυμία αποκαλούν τους αναρχικούς «αναρχο-σοσιαλιστές». Αυτή η αντίφαση από μόνη της αρκεί να δείξει το σφάλμα στη μέθοδο τους. Γιατί το λεξικό να είναι επαρκές για την «αναρχία» αλλά ανεπαρκές για το «σοσιαλισμό»;

Όπως έχει μέχρι στιγμής, οι αναρχικοί σπάνια έχουν, αν έχουν, πει πως απλά επιθυμούν να καταργήσουν το κράτος. Από τον Proudhon και μετά, έχουν τονίσει τους κοινωνικούς και οικονομικούς στόχους τους δίπλα από τους πολιτικούς. Δεν είναι σύμπτωση πως το πρώτο αυτοχαρακτηριζόμενο αναρχικό βιβλίο είχε τίτλο «Τι Είναι Ιδιοκτησία» αντί του «Τι Είναι Κυβέρνηση». Ο περιορισμός της «αναρχίας» και του «αναρχισμού» απλά και μόνο στο ζήτημα του κράτους σημαίνει πως την άγνοια του μεγαλύτερου μέρους όσων οι αναρχικοί και ο αναρχισμός έχουν στοχεύσει. Αυτός είναι ο λόγος που οι αναρχικοί σε γενικές γραμμές αποφεύγουν  τους ορισμούς των λεξικών για την «αναρχία» και τον «αναρχισμό» και λένε αντίθετα πως κάποιος δεν αρκεί να δηλώνει αναρχικός, οι ι΄δεες τους πρέπει να αντανακλούν τις αντικρατικές και αντικαπιταλιστικές αρχές που πάντοτε είχε το αναρχικό κίνημα.

Ποιον Νοιάζει τι Πιστεύουν;

Ότι ο «αναρχο»-καπιταλισμός διαστρεβλώνει την ιστορία του αναρχισμού δεν χρειάζεται να αναφερθεί. Αυτό που είναι παράδοξο είναι πως διαστρεβλώνουν επίσης και τους ίδιους τους θεωρητικούς τους προπάτορες.

Οι «αναρχο»-καπιταλιστές γενικά εντοπίζουν τις ρίζες της ιδεολογίας τους στο γαλλόφωνο οικονομολόγο Gustave de Molinari. Με δεδομένο πως ο αναρχισμός ως πολιτική θεωρία και κίνημα γεννήθηκε στη Γαλλία στη διάρκεια της ζωής του, είναι σημαντικό πως δεν αποκάλεσε τον εαυτό του αναρχικό ούτε και πήρε μέρος στο κίνημα. Αν θεωρούσε τις ιδέες του αναρχικές τότε σίγουρα θα τις αποκαλούσε έτσι. Μπορούμε μόνο να συμπεράνουμε πως ήταν η ύπαρξη του αναρχικού κινήματος και των ιδεών του που ο Molinari αρνήθηκε τον χαρακτηρισμό του «αναρχικού» καθώς δεν θεωρούσε τις ιδέες του κομμάτι του αναρχισμού.

Άλλοι  που περιλαμβάνονται αναδρομικά από τους «αναρχο»-καπιταλιστές  στο γενεαλογικό δέντρο της ιδεολογίας τους είναι οι οπαδοί του λεγόμενου «βολονταρισμού». Αυτοί ήταν Βρετανοί ατομικιστές του 19^ου αιώνα, που όπως ο Molinari, στήριζαν τον ακραίο καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς. Όπως ο Molinari, δεν αποκαλούσαν τις ιδέες τους αναρχικές. Ο Auberon Herbert, για παράδειγμα, ξεκάθαρα απέρριπτε τον όρο αναρχικός. Το σημαντικότερο, ο Herbert, γνώριζε, και απέρριπτε τον ατομικιστικό αναρχισμό, θεωρώντας πως «βασίζονταν σε ένα θανάσιμο σφάλμα» και θα κατέληγε σε «πανδαιμόνιο». Πίστευε πως θα έπρεπε «να μην στρέφουμε τις επιθέσεις μας – όπως κάνουν οι αναρχικοί – εναντίον κάθε μορφής κυβέρνησης, εναντίον της ίδιας της κυβέρνησης», αλλά «μόνο εναντίον των υπερτροφικών, των υπερβολικών, των ανίκανων, παράλογων και απαράδεκτων μορφών κυβέρνησης, οι οποίες υπάρχουν σήμερα παντού». Η κυβέρνηση πρέπει να περιορίζεται αυστηρά στα νόμιμα καθήκοντά της στην υπεράσπιση της ελευθερίας και των ατομικών δικαιωμάτων».  Τόνιζε πως «είμαστε κυβερνητιστές», στοχεύοντας σε μια κυβέρνηση «που θα δημιουργείται επίσημα από το έθνος, χρησιμοποιώντας για το σκοπό αυτό την μέθοδο της πλειοψηφίας».

Μοιάζει σημαντικό το γεγονός πως οι ίδιοι οι «αναρχο»-καπιταλιστές περιλαμβάνουν στο γενεαλογικό τους δέντρο, ανθρώπους που στην καλύτερη, αρνούνταν να αποκαλούνται, και στη χειρότερη απέρριπταν ανοιχτά το ότι ήταν αναρχικοί. Είχαν εμφανώς επίγνωση του αναρχισμού και των αναρχικών ιδεών και έβλεπαν πως οι ιδέες τους δεν ήταν όμοιες. Το γιατί οι «αναρχο»-καπιταλιστές αρνούνται να κάνουν το ίδιο είναι κάτι το άγνωστο για τους αναρχικούς, ιδιαίτερα καθώς αφού δεν το κάνουν πρέπει να εξηγούν συνεχώς γιατί δεν είναι ίδιοι με τους αναρχικούς που δείχνουν οι ειδήσεις ή υπάρχουν στα βιβλία της ιστορίας.

Επιπλέον, είναι κάπως παράξενη φιλοφρόνηση να ενσωματώνεις κάποιον στο γενεαλογικό δέντρο της ιδεολογίας σου ενώ επίσης αγνοείς τις εκφρασμένες απόψεις αυτών των ανθρώπων και να λες πως δεν καταλάβαιναν τι προωθούσαν! Μεταξύ, ας πούμε, του Auberon Herbert και ενός «αναρχο»-καπιταλιστή, πιστεύω πως οι περισσότεροι θα συμφωνούσαν με τον Herbert πάνω στο τι πίστευε πως έπρεπε να αποκαλούνται οι ιδέες του.

Και η Διαφορά Είναι;

Δεν αποτελεί σύμπτωση πως οι «αναρχο»-καπιταλιστές προσπαθούν να περιορίσουν τον ορισμό της αναρχίας ή του αναρχισμού αποκλειστικά στην αντίθεση με το κράτος ή την κυβέρνηση. Αυτό γίνεται επειδή η καπιταλιστική ιδιοκτησία παράγει αυταρχικές δομές (και έτσι κοινωνικές σχέσεις) ακριβώς όπως το κράτος. Με την εστίαση στην ¨κυβέρνηση» αντί στην «εξουσία», κρύβουν την βασική αντίθεση μέσα στην ιδεολογία τους δηλαδή πως ο «αναρχο»-καπιταλιστικός ορισμός της ιδιωτικής ιδιοκτησίας είναι ιδιαίτερα κοντά στον ορισμό του του κράτους.

Αυτό είναι εύκολο να αποδειχθεί. Για παράδειγμα, ο κορυφαίος «αναρχο»- καπιταλιστής Murray Rothbard ξεσπάθωσε εναντίον του κακού του κράτους , τονίζοντας πως «διεκδικεί άδικα για τον εαυτό του το μονοπώλιο της βίας, της απόλυτης εξουσίας λήψης αποφάσεων, πάνω σε μια συγκεκριμένη περιοχή». Έπειτα, στο συμπέρασμα του κεφαλαίου, παραδέχεται ήσυχα πως «προφανώς, σε μια ελεύθερη κοινωνία, ο Smith θα έχει την απόλυτη εξουσία για λήψη αποφάσεων για τη δική του ιδιοκτησία μόνο, ο Jones πάνω στη δική του, κλπ».

Ουπς. Πως ξέφυγε από τον επιμελητή αυτό; Αλλά δείχνει την μαγική δύναμη της έκφρασης «ιδιωτική ιδιοκτησία» – μπορεί να μετατρέψει το κακό («απόλυτη εξουσία στη λήψη αποφάσεων» πάνω σε μια περιοχή) σε καλό («απόλυτη εξουσία στη λήψη αποφάσεων» πάνω σε μια περιοχή), για τους αναρχικούς, «η δαιμονοποίηση του κρατικού αυταρχισμού ενώ αγνοείς τις όμοιες αν και επικυρωμένες με συμβόλαιο δουλικές συμφωνίες στις μεγάλες πολυεθνικές που ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία είναι φετιχισμός στα χειρότερά του». Πρέπει να τονιστεί επίσης πως ο καπιταλιστικός αυταρχισμός είναι δικτατορικός από τη φύση του, με σημαντικά λιγότερες ελευθερίες από ότι σε ένα δημοκρατικό κράτος.

Οι αναρχικοί, προφανώς, αναρωτιούνται που ακριβώς είναι η διαφορά. Γιατί η εξουσία του κράτους είναι αντιαναρχική ενώ του ιδιοκτήτη όχι; Ο Rothbard έδωσε μια απάντηση: το κράτος πήρε τη γη του «άδικα». Έτσι η απάντηση βρίσκεται στο αν το κράτος κατέχει νόμιμα την περιοχή του ή όχι. Αν ναι, τότε «είναι σωστό να κάνει αυτό τους κανόνες για όποιον τυχαίνει να ζει στην επικράτεια του… Εφόσον το Κράτος επιτρέπει στους υπηκόους του να εγκαταλείπουν την περιοχή του, τότε, μπορεί να ειπωθεί πως δρα όπως κάθε άλλος ιδιοκτήτης που βάζει τους δικούς του κανόνες για τους ανθρώπους που ζουν στη περιουσία του».

Έτσι αν το κράτος ήταν νόμιμος ιδιοκτήτης ή καπιταλιστής τότε ο αυταρχισμός του θα ήταν εντάξει; Συγνώμη; Είναι αυτή αναρχική ανάλυση; Το ερώτημα είναι, τελικά, αυτό της ελευθερίας. Οι αναρχικοί σημειώνουν απλά πως ο ίδιος ο Rothbard δείχνει πως ο καπιταλισμός και το κράτος βασίζονται στις ίδιες δομές εξουσίας και, κατά συνέπεια, τίποτα από τα δυο δεν μπορεί να θεωρηθεί αναρχικό.

Ξανά όμως, οι αναρχικοί δεν ξαφνιάζονται. Η φιλελεύθερη παράδοση μέσα στην οποία τοποθετεί τον εαυτό του ο «αναρχο»-καπιταλισμός, έχει μια μακρά ιστορία εκλεπτυσμένων υπερασπίσεων για την απολυταρχία που βασίζεται στη συναίνεση. Οι αναρχικοί, αντίθετα, σημείωναν πάντοτε πως το εσωτερικό καθεστώς μιας σχέσης είναι που έχει σημασία.

Για αυτό οι αναρχικοί στηρίζουν τις κοοπερατίβες στο χώρο εργασίας ως την εναλλακτική στην καπιταλιστική ιεραρχία. Ο Proudhon, για παράδειγμα, έλεγε πως οι εργαζόμενοι είναι «υποταγμένοι, υπό εκμετάλλευση» και η «μόνιμη κατάσταση τους είναι αυτή της υπακοής». Οι καπιταλιστικές εταιρίες «λεηλατούν τα σώματα και τις ψυχές των έμμισθων εργατών» και αποτελούν «προσβολή πάνω στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και προσωπικότητα». Ωστόσο, σε μια περίπτωση κοοπερατίβας η κατάσταση αλλάζει και ο εργάτης είναι «συνεργάτης» και «αποτελεί μέρος του οργανισμού παραγωγής … [και] αποτελεί μέρος της κυρίαρχης εξουσίας, στην οποία ήταν πριν υποταγμένος». Δίχως συνεργασία και σύνδεση, «οι εργάτες… θα παραμείνουν σε σχέση κατώτερων και ανώτερων, και θα συνεχίσει να υπάρχουν δυο διαφορετικές βιομηχανικές κάστες αφεντικών και έμμισθων εργατών, που είναι αποκρουστική σε μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία». Έτσι οι «συνεταιρισμοί εργατών» είναι «μια διαμαρτυρία εναντίον του συστήματος έμμισθης εργασίας» και «μια άρνηση της εξουσίας των καπιταλιστών». Ο στόχος του: «Η καπιταλιστική και η ιδιοταγής εκμετάλλευση, να σταματήσει παντού, η κατάργηση του συστήματος της έμμισθης εργασίας, η εγγύηση ισότιμων και δίκαιων ανταλλαγών».

Για τον Rothbard, τόσο η «ιεραρχία» και η «έμμισθη εργασία» ήταν κομμάτι «ενός ολόκληρου πλήθους θεσμών απαραίτητων για την επικράτηση της ελευθερίας» (άλλοι περιλάμβαναν «την προσφορά πόρων από ελευθεριακούς εκατομμυριούχους, και ένα ελευθεριακό πολιτικό κόμμα»). Αντιδρούσε συνεχώς σε εκείνους που «έδειχναν» αυτούς τους θεσμούς «ως μη ελευθεριακούς ή όχι της ελεύθερης αγοράς». Για τον Proudhon – όπως και για τους Bakunin, Kropotkin και άλλους – και το σύστημα της έμμισθης εργασίας και η ιεραρχία ήταν αντι-ελευθεριακά από την ίδια τους την φύση. Πως θα μπορούσε η ιερ-αρχία να ήταν «απαραίτητη» για την επικράτηση της αν-αρχίας; Λογικά, δεν έχει νόημα. Η αν-αρχία, εξ ορισμού, σημαίνει μη-αρχία παρά την ένθερμη στήριξη μιας συγκεκριμένης μορφής αρχίας, δηλαδή της ιερ-αρχίας! Στα αλήθεια, πιο κομμάτι του αν-αρχία είναι τόσο δυσνόητο;

Η αντίθεση μεταξύ αναρχισμού και «αναρχο»-καπιταλισμού δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρος.

Ελεύθερος να επιλέξεις… αφέντη

Η τελευταία άμυνα του «αναρχο»-καπιταλισμού είναι πως η εξουσία που σχετίζεται με το καπιταλισμό είναι εθελοντικός, πως οι εργάτες συναινούν σε αυτή. Φυσικά, το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για κάθε δημοκρατικό κράτος. Κανένας δεν υποχρεώνει ένα πολίτη να παραμείνει μέσα στα σύνορά του. Μια δικαιολόγηση των καπιταλιστικών ιεραρχιών με όρους συναίνεσης λογικά σημαίνει μια υπεράσπιση του κράτους με τους ίδιους όρους – ιδιαίτερα καθώς η καπιταλιστική ιδιοκτησία είναι εξίσου προϊόν εξαναγκασμού όσο και το κράτος. Επιπλέον, με δεδομένο πως η Σομαλία εξυμνείται από κάποιους «αναρχο»-καπιταλιστές ως υπόδειγμα του συστήματος τους, έχουν την ίδια επιλογή που συνήθως δίνουν στους απεργούς εργάτες – αν δεν σας αρέσει ο τωρινός σας αφέντης βρείτε έναν άλλο.

Ωστόσο υπάρχει μια βαθύτερη ένσταση στο επιχείρημα της «συναίνεσης», δηλαδή πως αγνοεί τις κοινωνικές συνθήκες του καπιταλισμού που περιορίζουν την επιλογή των πολλών. Οι αναρχικοί λένε από πολύ [παλιά πως, ως τάξη, οι εργάτες έχουν ελάχιστες επιλογές πέρα από τον «συναινέσουν» στην καπιταλιστική ιεραρχία. Η εναλλακτική είναι είτε τρομερή ανέχεια ή λιμοκτονία. Οι «αναρχο»-καπιταλιστές αγνοούν τέτοιους ισχυρισμούς με το να αρνούνται πως υπάρχει ένα τέτοιο πράγμα όπως η οικονομική εξουσία. Αντίθετα, είναι απλά η ελευθερία υπογραφής μιας σύμβασης.

Οι αναρχικοί θεωρούν τέτοιους ισχυρισμούς ως ανέκδοτο. Για να δείξουν γιατί, χρειάζεται απλά να παραθέσουμε τον Murray Rothbard πάνω στην κατάργηση της δουλείας και της δουλοπαροικίας κατά το 19^ο αιώνα. Έλεγε, ορθώς, πως τα «σώματα των καταπιεσμένων απελευθερώθηκαν, αλλά η ιδιοκτησία στην οποία εργάζονταν και τελικά δικαιούνταν να κατέχουν, παρέμεινε στα χέρια των πρώην καταπιεστών τους. Με την οικονομική εξουσία έτσι να μένει στα χέρια τους, οι πρώην αφέντες βρέθηκαν ουσιαστικά ξανά στη θέση του αφέντη αυτού που τώρα είναι ενοικιαστών ή εργατών γης. Οι δουλοπάροικοι και οι σκλάβοι είχαν γευτεί την ελευθερία, αλλά είχαν στερηθεί με σκληρότητα από τους καρπούς της».

Το λιγότερο που μπορεί να πει κάποιος είναι πως οι αναρχικοί δεν μπορούν τη λογική σε αυτή τη θέση. Συγκρίνεται το με ότι λέει ο τυπικός «αναρχο»-καπιταλιστικός ισχυρισμός πως αν η αγορά αναγκάζει (»ελεύθερες συναλλαγές») οδηγεί στη δημιουργία «ελεύθερων ενοικιαστών και εργάτες γης», τότε είναι ελεύθεροι. Ωστόσο οι εργάτες αποστερημένοι από τις δυνάμεις της αγοράς είναι ακριβώς στην ίδια κοινωνική και οικονομική θέση όπως οι πρώην δουλοπάροικοι και οι πρώην σκλάβοι. Αν οι τελευταίοι δεν έχουν τους καρπούς της ελευθερίας, τότε ούτε και οι πρώτοι τους έχουν. Ο Rothbard βλέπει την φανερή «οικονομική εξουσία» στην δεύτερη περίπτωση, αλλά την αρνείται στη πρώτη.

Η θέση του Rothbard είναι ανίσχυρη. Μια απλή αναλογία δείχνει το γιατί. Ας υποθέσουμε πως κάποιος σας απαγάγει και σας βάζει σε ένα βαθύ (φυσικά δημιουργημένο) λάκκο, μίλια μακριά από το οτιδήποτε, και από τον οποίο είναι αδύνατο να βγει κανείς με το σκαρφαλώσει. Κανένας δεν πρόκειται να αρνηθεί πως δεν είσαι ελεύθερος. Ωστόσο ας υποθέσουμε πως ένα άλλο άτομο περνά από εκεί κοντά και πέφτει μέσα τυχαία μέσα στο λάκκο μαζί σου. Σύμφωνα με τη λογική του Rothbard, αν και δεν είσαι ελεύθερος (δηλαδή είσαι υπό εξαναγκασμό) ο νέος κάτοικος του λάκκου είναι απόλυτα ελεύθερος γιατί είναι το υποκείμενο των «στοιχείων της φύσης» και όχι εξαναγκασμού.

Το μόνο που τον εμποδίζει από το να βγάλει τα προφανή συμπεράσματα είναι η ιδεολογία του Rothbard – οι ίδιες οικονομικές συνθήκες παράγουν ίδιες κοινωνικές σχέσεις και έτσι ο καπιταλισμός χαρακτηρίζεται από «οικονομική εξουσία» και «πραγματικούς αφέντες». Η μόνη λύση για τους «αναρχο»-καπιταλιστές είναι απλά να πουν πως οι πρώην δουλοπάροικοι και οι πρώην σκλάβοι ήταν ουσιαστικά ελεύθεροι να επιλέξουν και, κατά συνέπεια, πως ο Rothbard είχε άδικο. Μπορεί να είναι απάνθρωπο, αλλά τουλάχιστον θα ήταν συνεπές!

Συμπέρασμα

Όπως σημείωσε ο Kropotkin για μια προηγούμενη γενιά καπιταλιστών της ελεύθερης αγοράς, ο «σύγχρονος Ατομικισμός που άρχισε με τον Herbert Spencer είναι, όπως η κριτική θεωρία του Proudhon, ένα πανίσχυρο κατηγορώ εναντίον των κινδύνων και των αδικιών της κυβέρνησης, αλλά ως πρακτική λύση του κοινωνικού προβλήματος είναι άθλιος – τόσο άθλιος που μας οδηγεί στο να αναρωτηθούμε  αν κουβέντα για ‘Μη Βία’ μπορεί να είναι απλά μια δικαιολογία για την υποστήριξη της κυριαρχίας των γαιοκτημόνων και των καπιταλιστών».

Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τον «αναρχο»-καπιταλισμό. Οι αναρχικοί δεν θα ασχοληθούν με αυτόν εκτός και αν παρουσιάζεται ως αναρχισμός. Ωστόσο, όπ0ως δείξαμε, ο «αναρχο»-καπιταλισμός έχει το ίδιο νόημα όσο και ο «αναρχο»-κρατισμός – ένα οξύμωρο, μια αντίφαση όρων. Η ιδέα πως ο «αναρχο»-καπιταλισμός εγγυάται το όνομα «αναρχικός» είναι απλά εσφαλμένη. Μόνο κάποιος αδαής γύρω από τον αναρχισμό μπορεί να ισχυρίζεται κάτι τέτοιο. Ενώ περιμένεις από την αναρχική θεωρία να δείξει πως έτσι είναι, το ειρωνικό είναι πως ο ίδιος ο «αναρχο»-καπιταλισμός κάνει το ίδιο.

Ο αναρχισμός, ως πολιτική θεωρία, γεννήθηκε όταν ο Proudhon έγραψε το «Τι Είναι Ιδιοκτησία» ειδικά για να καταρρίψει την αντίληψη πως οι εργάτες είναι ελεύθεροι όταν η καπιταλιστική ιδιοκτησία  τους αναγκάζει να αναζητήσουν εργασία σε γαιοκτήμονες και καπιταλιστές. Είχε απόλυτη επίγνωση πως σε τέτοιες συνθήκες οι εργάτες πουλούσαν την ελευθερία τους και ήταν αντικείμενο εκμετάλλευσης. Το κλασικό του έργο είναι μια μακροσκελής κριτική του είδους των δικαιολογιών για την εξουσία και την ιδιοκτησία των γαιοκτημόνων και καπιταλιστών που στηρίζει ο Rothbard. Μοιάζει ειρωνικό, έτσι, πως ο «αναρχο»-καπιταλισμός αποκαλεί τον εαυτό του «αναρχικό» ενώ βασίζει τον εαυτό του πάνω στα επιχειρήματα εναντίον των οποίων δημιουργήθηκε ο αναρχισμός,

Τελικά, ο ίδιος ο Rothbard αποδεικνύει την αναρχική θέση πως οι εργάτες μπορεί να είναι θεωρητικά ελεύθεροι στο καπιταλισμό αλλά οι οικονομικές τους συνθήκες είναι τέτοιες που αυτή η ελευθερία δεν είναι τίποτα περισσότερο  από το να είναι «ελεύθεροι» να επιλέξουν αφέντη. Ο καπιταλισμός με άλλα λόγια, βασίζεται στην οικονομική εξουσία, που εξασφαλίζει πως οι άνθρωποι «συναινούν» στο να υποταχθούν στις δομές εξουσίας όμοιες με εκείνες που δημιουργεί το κράτος. Αυτό σημαίνει πως ένας συνεπής αναρχικός, όπως σημείωσε ο Chomsky, πρέπει να είναι αντίθετος και στο κράτος και στο καπιταλισμό.

Η αντίθεση στο τελευταίο δεν σημαίνει εναντίον της αγοράς. Δεν είναι όλοι οι αναρχικοί κομμουνιστές (αν και οι περισσότεροι είναι). Ο καπιταλισμός είναι απλά μια μορφή συστήματος αγοράς, τέτοιος που βασίζεται σε συγκεκριμένα δικαιώματα ιδιοκτησίας και κοινωνικές σχέσεις. Για εκείνους τους «αναρχο»-καπιταλιστές  που ειλικρινά επιδιώκουν μια ελεύθερη κοινωνία και πιστεύουν ακόμη πως οι αγορές είναι ο καλύτερος τρόπος για να οργανωθεί η οικονομία τότε οι ιδέες του αναρχικού μουτουαλισμού μπορεί να τους ενδιαφέρει. Αυτό είναι ένα σοσιαλιστικό σύστημα που βασίζεται στην «κατοχή και χρήση», όπου αυτοαπασχολούμενοι εργάτες και συνεταιρισμοί διευθύνουν τους εαυτούς τους και πουλάνε το προϊόν του έργου τους στους άλλους εργάτες. Μια κοινωνία δίχως ιεραρχία, εκμετάλλευση και καταπίεση – μια γνήσια αναρχική κοινωνία παρά ένα σύστημα μικροκρατών.

Τι θα γίνει; Καπιταλισμός ή Αναρχισμός; όπως δείχνει ο ίδιος ο «αναρχο»-καπιταλισμός, δεν μπορεί να υπάρξουν και τα δυο.

Advertisement