Hikmet Karčić: «Μη Φοβάστε Τίποτα, Γιατί έχετε Αδέρφια στην Ελλάδα».

Άρθρο από την επιθεώρηση Genocide Studies and Prevention 3. Ο Hikmet Karčić είναι ακαδημαϊκός στο Ινστιτούτο Ερευνών για Εγκλήματα Κατά της Ανθρωπότητας και Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Σεράγεβο. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας 

 

Εισαγωγή

Στη διάρκεια των εχθροπραξίων στη Δημοκρατία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, πολλοί εθελοντές από τις Ορθόδοξες χώρες πολέμησαν στο στρατό (VRS) της Σέρβικης Δημοκρατίας (Republika Srpska). Μεταξύ τους ήταν Ουκρανοί, Ρουμάνοι, Έλληνες και Ρώσοι, για να αναφέρω τους πιο προφανείς. Ωστόσο, οι πιο ενδιαφέροντες είναι οι Έλληνες: αρχικά, οι Έλληνες μαχητές πήραν μέρος στη γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα· δεύτερο, η ελληνική κυβέρνηση και μεγάλο μέρος του κοινού στήριξε και ενέκρινε τις πράξεις τους. Οι ξένοι ορθόδοξοι χριστιανοί μαχητές του VRS συχνά αποκαλούνται «μισθοφόροι», κάτι το ανακριβές, καθώς πολεμούσαν για την ιδεολογία και όχι τα χρήματα. Αν και το ζήτημα είναι σημαντικό, είναι αμφιλεγόμενο και έχει μελετηθεί ελάχιστα ως τώρα. αυτό το ερευνητικό σημείωμα στοχεύει να εξερευνήσει το ρόλο της Ελλάδας και των Ελλήνων στις εχθροπραξίες και στη γενοκτονία στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

«Μπήκαμε και ‘καθαρίσαμε’ το μέρος»

Οι πρώτοι Έλληνες εθελοντές έφτασαν στη Βοσνία το 1993. Το Μάρτιο του 1995, δημιουργήθηκε με αίτημα του στρατηγού Ratko Mladić, η Ελληνική Εθελοντική Φρουρά (Grčka Dobrovoljačka Garda, GDG), με τη βάση της στη Βλασένιτσα. Ήταν πλήρως ενσωματωμένη στη Στρατιά του Δρίνου του VRS και είχε στενές σχέσεις με τις ελληνικές υπηρεσίες πληροφοριών· οι δραστηριότητες τους παρακολουθούνταν στενά από την ελληνική πρεσβεία στο Βελιγράδι. Η μονάδα είχα το δικό της έμβλημα, ένα δικέφαλο αετό σε μαύρο φόντο. Γνωρίζουμε πως έλαβε μέρος στην επίθεση του VRS στο θύλακα του ΟΗΕ στη Σρεμπρένιτσα. Έλληνες εθελοντές επίσης εντοπίστηκαν στην περιοχή του Κόνιτς. Μεγάλος αριθμός των μελών της GDG ήταν επίσης μέλη της Χρυσής Αυγής, μια νεοναζιστική οργάνωση στην Ελλάδα, γενικά όμως τα μέλη αντιπροσώπευαν την τυπική ελληνική κοινή γνώμη. Για να στηρίξει την σχέση μεταξύ της GDG και της Χρυσής Αυγής, υπάρχει μια φωτογραφία μερικών μελών της GDG στη Σρεμπρένιτσα να χαιρετούν με ναζιστικό τρόπο. Μετά τη πτώση της Σρεμπρένιτσα, Σέρβοι και Έλληνες στρατιώτες ύψωσαν τέσσερις σημαίες στην Ορθόδοξη εκκλησία στη Σρεμπρένιτσα: τη Σερβική, την Ελληνική, τη Βυζαντινή και τη σημαία της Βεργίνας. Αναφέρεται επίσης πως τραβήχτηκε βίντεο από το γεγονός αυτό για προπαγανδιστικούς λόγους. Οι Έλληνες γιόρταζαν όλη νύχτα με τους Σέρβους συναδέλφους τους και τραγουδούσαν τον Ελληνικό και Σερβικό εθνικό ύμνο. Την ίδια μέρα που έπεσε η Σρεμπρένιτσα, ο εθνικής εμβέλειας τηλεοπτικός σταθμός, MEGA, έκανε τηλεφωνική συνέντευξη με ένα Έλληνα εθελοντή από τη Σρεμπρέντιτσα, που ανέφερε με ενθουσιασμό, «Όταν τελείωσε το πυροβολικό το βομβαρδισμό προχωρήσαμε και ‘καθαρίσαμε’ το μέρος!».

Η βασική αιτία για την ελληνική παρουσία στη Βοσνία ήταν η ιδεολογία. Όταν ρωτήθηκε για τα κίνητρα του για τη συμμετοχή του στο πόλεμο, ένας Έλληνας εθελοντής απάντησε, «Είμαι Ορθόδοξος και πρέπει να βοηθήσω τους Σέρβους αδερφούς μου ενάντια στους Μουσουλμάνους». Ένας άλλος είχε μεγαλύτερο όραμα: «Πολεμάμε για μια Μεγαλύτερη Ελλάδα σε μια Ευρώπη ελεύθερη από Μουσουλμάνους και Σιωνιστές». Ένας ακόμη είπε, «Το Βατικανό, οι Σιωνιστές, οι Γερμανοί και οι Αμερικάνοι συνωμοτούν ενάντια στα Ορθόδοξα κράτη. Ο επόμενος στόχος τους μετά τη Σερβία θα είναι η Ελλάδα». Τέσσερα μέλη της GDG έλαβαν το μετάλλιο του Λευκού Αετού από τον ίδιο τον Radovan Karadžić. Οι Έλληνες εθελοντές διατηρούσαν δύο γραφεία στην Ελλάδα, ένα στην Αθήνα και το άλλο στη Θεσσαλονίκη, που χρησιμοποιούνταν για στρατολόγηση.

«Ο Θεός και οι Έλληνες»

Η ελληνική κυβέρνηση, η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, και η πλειοψηφία του ελληνικού κοινού στήριζαν ανοιχτά τις κυβερνήσεις του Milošević και του Karadžić στη διάρκεια του πολέμου ενάντια στη Δημοκρατία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Οι ρίζες των σερβο-ελληνικών σχέσεων είναι βαθιές. Όπως ανέφερε ο γνωστός Έλληνας δικηγόρος Αλέξανδρος Λυκουρέζος, η σχέση της Ελλάδας με τη Σερβία «πηγάζει από εχθρική σχέση της Ελλάδας με τη Τουρκία, που είναι επίσης δύσκολο για τους απέξω να αντιληφθούν». Στη διάρκεια των γιουγκοσλαβικών πολέμων, το σοσιαλιστικό και η δεξιά Νέα Δημοκρατία τάχθηκαν με τους Σέρβους. Οι σοσιαλιστές τάχθηκαν με τους Σέρβους λόγω του αντιμαερικανισμού τους, που εξηγεί επίσης γιατί ο Muammar Qaddafi και ο Saddam Hussein υποστήριζαν τον Milošević, ενώ η Νέα Δημοκρατία τάχθηκε με τους Σέρβους ως μέλη της ορθόδοξης πίστης. Παρά τις διαφορές τους, οι δυο πολιτικοί αυτοί αντίπαλοι συμφώνησαν γρήγορα πάνω στις σερβικές πολιτικές στο Πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Ένα τέτοιο σημείο συμφωνίας ήταν ο Radovan Karadžić. Ο Karadžić επισκέφτηκε την Ελλάδα δύο φορές, αρχικά το καλοκαίρι του 1993 και μετά τον Ιανουάριο του 1994. Και τις δυο φορές έλαβε τις ανώτερες κρατικές τιμές. Το 1993 συναντήθηκε με υψηλόβαθμους Έλληνες αξιωματούχους, ανάμεσα τους τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ, τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Αρχιεπίσκοπο της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, τον Σεραφείμ. Η Ελληνο-Σερβική Φιλία βοήθησε επίσης στο να έρθει στην Ελλάδα ο Karadžić. Η οργάνωση δημιουργήθηκε το 1992 και είναι ενεργή μέχρι σήμερα, προωθώντας τις σερβικές θέσεις στην Ελλάδα. Ο πρόεδρος της Άρης Μουσιώνης, εμφανίστηκε δίπλα από τον Karadžić στη διάρκεια της επίσκεψης του στην Ελλάδα· μετέφερε προσωπικά στον στρατηγό Ratko Mladić στρατιωτικά μυστικά του ΝΑΤΟ σχετικά με τις αεροπορικές επιθέσεις ενάντια στις Σερβο-βοσνιακές δυνάμεις τον Αύγουστο του 1995. Η σημασία της οργάνωσης αυτής φαίνεται από το γεγονός πως στη διάρκεια του πολέμου ο Karadžić απένειμε στην Ελληνο-Σερβική Φιλιά το μετάλλιο του Νιέγκος (Orden Njegoša). Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία οργάνωσε μια υπαίθρια συνάντηση προς τιμή του Karadžić στο στάδιο του Πειραιά, όπου ανάμεσα στους παρόντες, εκτός αξιωματούχων της Ελληνικής Εκκλησίας, ήταν οι Έλληνες πολιτικοί Κώστα Καραμανλής και Άκης Τσοχατζόπουλος, ο τότε υπουργός άμυνας. Ήταν εκεί που είπε τη γνωστή του φράση ο Karadžić, «Έχουμε μαζί μας το Θεό και τους Έλληνες». Επισκέφτηκε στη συνέχεια την Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1994, όταν έφτασε στην Ελλάδα για να παραβρεθεί σε ένα συνέδριο με τίτλο «Οι Συνέπειες του Εμπάργκο και του Πολέμου στην Υγεία του Σέρβικου Λαού». Ακόμη και σήμερα, ο Karadžić θεωρείται ακόμη ήρωας και υπερασπιστής της ορθόδοξης πίστης από μεγάλο αριθμό Ελλήνων. Πρόσφατα υπήρξαν πολλές αναφορές πως ο Karadžić κρύβεται περιστασιακά (ΣτΜ: πριν τη σύλληψη του το 2008 στο Βελιγράδι) στη Μονή Χιλανδαρίου στο Άγιο Όρος. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία όρισε τον Karadžić «στην πρώτη τάξη του 900 ετών Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Διονυσίου της Ζακύνθου», ανακηρύσσοντάς τον «έναν από τους επιφανείς υιούς του Κυρίου Ιησού Χριστού που εργάζεται για την ειρήνη».

Η Ελληνική Εκκλησία, εκτός από το να στηρίζει τον Karadžić προσωπικά, υποστήριζε και τις στρατιωτικές δράσεις του VRS. Το Δεκέμβριο του 1993, ελληνορθόδοξοι ιερείς επισκέφτηκαν την εθνοκαθαρμένη βοσνιακή πόλη του Ζβόρνικ. Τον Φεβρουάριο του 1995, μια αποστολή υπό τον Αρχιμανδρίτη Ιγνάτιο της Επισκοπής Πειραιά επισκέφτηκε το σερβοκρατούμενο τμήμα του Σεράγεβου και ευλόγησε τους Σέρβους στρατιώτες  που βομβάρδιζαν διαρκώς τη πόλη. Αναρίθμητες αναφορές δείχνουν πως το καθεστώς του Milošević είχε τραπεζικούς λογαριασμούς σε ελληνικές και κυπριακές τράπεζες. Σύμφωνα με με την μαρτυρία του Radomir Marković, επικεφαλής της Σερβικής Κρατικής Υπηρεσίας Ασφάλειας απ το 1998 ως το 2000, το καθεστώς χρησιμοποιούσε αυτούς τους τραπεζικούς λογαριασμούς για την αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού από το εξωτερικό για τις ανάγκες της Σέρβικης Δημοκρατίας και της Δημοκρατίς της Σέρβικης Κράινα. Μέσω αυτών των τραπεζών, περισσότερα από 770 εκατομμύρια ευρώ δαπανήθηκαν από τη Σερβία  για να αγοράσει όπλα από τη Ρωσία και το Ισραήλ. Η Ελλάδα , πιθανώς σε αντάλλαγμα, επιτράπηκε να παίρνει τεράστιες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας καθημερινά από τη Βοσνία, και η ελληνική κρατική εταιρία ηλεκτρισμού πλήρωνε 20000 δολάρια στο Βελιγράδι κάθε μήνα για τη χρήση αυτών των γραμμών μεταφοράς ενέργειας. Το ζήτημα των μυστικών τραπεζικών λογαριασμών από την εποχή του Milošević είναι ακόμη ανοιχτό, και δεν υπάρχει αμφιβολία πως έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής· σε σύγκριση όμως με την ελληνική συμπάθεια για τους Σέρβους, το οικονομικό κίνητρο ήταν ασήμαντο. Τα πιο σημαντικά πράγματα όμως που έκανε η Ελλάδα για τη Σερβία ήταν το να την προμηθεύσει με τα απαραίτητα καύσιμα, δίχως τα οποία ο VRS δεν θα μπορούσε να πραγματοποιήσουν τις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις. Η Ελλάδα πέρασε κρυφά στην Σερβία καύσιμα με την στρατολόγηση Σέρβων εγκληματιών όπως ο Vladimir Bokan, που περνούσε κρυφά τα καύσιμα για λογαριασμό της Ελλάδας και σε αντάλλαγμα η ελληνική κυβέρνηση του έδωσε την ελληνική υπηκοότητα και έκανε τα στραβά μάτια για τις ιδιωτικές του κερδοσκοπικές δραστηριότητες. Το 2000, ο Bokan, συμφώνησε να διηγηθεί την ιστορία του στον Έλληνα δημοσιογράφο Τάκη Μίχα. Αργότερα συμφώνησε σε μια ακόμη συνάντηση στη διάρκεια της οποίας θα έδινε στο Μίχα τα ονόματα των Ελλήνων πολιτικών και επιχειρηματιών με τους οποίους συνεργάστηκε και που είχαν βοηθήσει να σπάσει το εμπάργκο. Λίγες μέρες μετά τη πρώτη συνάντηση τους ωστόσο, ο Bokan δολοφονήθηκε από άγνωστα άτομα. Άλλοι ειδικοί, όπως ο Ολλανδός καθηγητής Cees Wiebes, που εργάστηκε στην έκθεση του Ολλανδικού Ινστιτούτου Καταγραφής Πολέμου (NIOD), λέει πως το 1994 και το 1995 η Ελλάδα προμήθευσε τους Σερβοβόσνιους με όπλα και πυρομαχικά, που μεταφέρθηκαν από το Πειραιά στο Μπαρ του Μαυροβούνιου. Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο το ελληνικό κράτος βοήθησε τους Βόσνιους Σέρβους ήταν με το να  παραδώσουν στρατιωτικά μυστικά του ΝΑΤΟ στον VRS. Η Ελλάδα, ως μέλος του ΝΑΤΟ, είχε πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τους επιλεγμένους στόχους του ΝΑΤΟ στη διάρκεια των αεροπορικών επιθέσεων το 1995· οι πληροφορίες αυτές διέρευσαν προς τον VRS μέσω του Άρη Μουσιώνη, προέδρου της Ένωσης για την Ελληνοσερβική Φιλία. Μόλις το ΝΑΤΟ ανακάλυψε τη διαρροή, δεν επιτράπηκε στην Ελλάδα να έχει πλέον πρόσβαση σ’ αυτές τις πληροφορίες.

Η Περίοδος Μετά τη Σρεμπρένιτσα

Τον Ιούνιο του 2005, αφού φωτογραφίες εκτελέσεων αγοριών και ανδρών από τις σερβικές ειδικές δυνάμεις (Škorpioni) παρουσιάστηκαν σε ολόκληρο το κόσμο, ένα μέλος του ελληνικού κοινοβουλίου, ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος, ζήτησε να ανοίξει η έρευνα για το αν ¨ελληνες πήραν μέρος στη γενοκτονία. Μέχρι στιγμής δεν έχουν δημοσιευτεί αποτελέσματα, και δεν είναι γνωστό σε τι στάδιο βρίσκεται η έρευνα σήμερα. Η έκθεση του NIOD το 2002, που οδήγησε στην παραίτηση του συνόλου της Ολλανδικής κυβέρνησης, επιβεβαίωσε πως Έλληνες εθελοντές πήραν μέρος στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Σρεμπρένιτσα και πως η Ελλάδα παραβίασε το εμπάργκο με την προμήθεια καυσίμων και άλλων υλικών στους Σέρβους. Η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει να αρνείται κάθε ελληνική συμμετοχή στη Σρεμπρένιτσα. Υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες αναφορές πως η Carla Del Ponte έδωσε μια λίστα Ελλήνων πολιτών που ήταν εθελοντές στη Βοσνία σε ένα Έλληνα διπλωμάτη, το Γιώργο Παπανδρέου, τον Απρίλιο του 2003. Δυστυχώς, οι Έλληνες αξιωματούχοι δεν έδειξαν κουράγιο ώστε να συλλάβουν εκείνους που ήταν ύποπτοι για εγκλήματα, ακόμη και όταν υπήρχαν ισχυρά στοιχεία. Μια τέτοια περίπτωση εμφανίστηκε το 2003, όταν η αστυνομία, σε μια επιχείρηση για να εξαρθρώσει ένα παράνομο κύκλωμα αναβολικών, ερεύνησε το σπίτι ενός 36χρονου στην Αθήνα. Στη διάρκεια της έρευνας για ανβολικά βρήκαν «κάτι πολύ πιο φρικιαστικό, 80 φωτογραφίες από σφαγιασμένους Μουσουλμάνους πολίτες στη Βοσνία». Ο άντρας αυτός ήταν αρχικά μέλος των Τίγρεων του Arkan (ΣτΜ: Željko Ražnatović), και έπειτα εντάχθηκε στην GDG, αλλά και υπηρέτησε ως εκπαιδευτής των δυνάμεων του Fikret Abdić στη Κράινα. Παρά τις φωτογραφίες αυτές, κατηγορήθηκε μόνο για την παράνομη πώληση ναρκωτικών.

Αν και η Ελλάδα χρηματοδοτεί μεγάλα έργα ανασυγκρότησης στη Βοσνία και βοηθά τη Βοσνία στο δρόμο της για να γίνει μέλος της ΕΕ, στοιχεία δείχνουν πως κάποιοι καταδικασμένοι εγκληματίες πολέμου μπορεί να κρύβονται στην Ελλάδα. Το Νοέμβριο του 2006, η Dnevni avaz, μια σημαντική καθημερινή εφημερίδα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, δημοσίευσε μια φωτογραφία του Stojan Župljanin στη Μονή Χιλανδαρίου στη βόρεια Ελλάδα. Φαίνεται ντυμένος απλά, να στέκεται κάτω από ένα σταυρό με μια επιγραφή σχετική με τον αυτοκράτορα της Σερβίας του 14^ου αιώνα, Dušan. Είναι ο πιο ιερός βωμός του σέρβικου λαού και αποτελεί τόπο όπου κατοικούν Σέρβοι μοναχοί – το ίδιο μέρος όπου το Μάρτιο του 1991, ο Milošević διακήρυξε πως «το πνεύμα που μας ένωσε στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας» ένωσε ξανά τους Έλληνες και τους Σέρβους. Τον Ιούνιο του 2007, ένα πρώην μέλος της GDG, ο Κυριάκος Καθάριος, κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο Το Ταξίδι του Εθελοντή, στο οποίο γράφει για τις ηρωικές δράσεις των Ελλήνων εθελοντών στη Βοσνία και δηλώνει, μεταξύ άλλων, πως η Σρεμπρένιτσα είναι ένα «ψέμα» και πως οι Έλληνες δεν συμμετείχαν σε κανένα έγκλημα: «Αν το είχαν κάνει, η Μουσουλμανική κυβέρνηση της Βοσνίας θα είχε θέσει το ζήτημα».

Συμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε πως ο πόλεμος στη Βοσνία πραγματοποιήθηκε με την ελληνική στήριξη προς τις σερβικές δυνάμεις. Κάποιοι πιστεύουν πως αυτό δείχνει τον ελληνικό φόβο της περικύκλωσης από τρια «ισλαμικά κράτη». Η Ελλάδα έχει δείξει αυτή τη στάση σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά όταν απαγόρευσε τις τουρκικές πτήσεις πάνω από την Ελλάδα που θα είχαν συμβάλλει στην επιβολή των ζωνών μη πτήσεως του ΟΗΕ πάνω από τη Βοσνία. Ο λόγος που οι περισσότεροι Έλληνες είναι τόσο αντιαμερικάνοι έχει να κάνει με τη στήριξη των ΗΠΑ προς την Ελληνική Χούντα στη δεκαετία του 1970 και τη στήριξη της προς τη Τουρκία. Σημαντικοί ελληνικοί θεσμοί χειραγώγησαν το ελληνικό κοινό στο να στηρίξουν τη Σερβική επιθετικότητα ενάντια στους Βόσνιους Μουσουλμάνους. Αρκεί να αναφερθεί πως τα ελληνικά κρατικά μέσα είχαν ανταποκριτές στο Πάλε, στο σερβοκρατούμενο Σεράγεβο και σε άλλα μέρη αλλά σπάνια σε περιοχές ελεγχόμενες από τη κυβέρνηση της Βοσνίας. Επιπλέον, ο Slobodan Milošević πέρασε τις τελευταίες του διακοπές στο νησί της Ύδρας το 1998, πολύ μετά αφού του είχε ασκηθεί δίωξη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία· προστατεύονταν από Σέρβους και Έλληνες σωματοφύλακες που διέθεσε η ελληνική κυβέρνηση. Ο Αλέξανδρος Λυκουρέζος, γνωστός Έλληνας δικηγόρος, υπήρξε δικηγόρος του στρατηγού Mladić και είπε πως θα υπερασπίζονταν το Mladić αν τον συλλάμβαναν και τον πήγαιναν στη Χάγη. Αν και η Ελλάδα έχει δείξει πρόοδο, από τη πλήρη υποστήριξη των σερβικών εγκλημάτων, στην άρνηση κάθε γνώσης για αυτά, στο να παραδεχτεί τελικά πως «είναι πιθανό πως Έλληνες πολίτες πήραν μέρος στη σφαγή πολιτών στη Σρεμπρένιτσα», απομένουν ακόμη πολλά να γίνουν από την ελληνική κυβέρνηση και την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Χρηματοδοτώντας την ανακατασκευή του κατεστραμμένου από τους Σέρβους κτιρίου του κοινοβουλίου στο Σεράγεβο δεν θα θεραπευτούν οι πληγωμένες καρδιές των μητέρων της Σρεμπρένιτσα.

Διαβάστε:

Τάκης Μίχας, Η Ανίερη Συμμαχία: Η Ελλάδα και η Σερβία του Μιλόσεβιτς Εκδ. Ελάτη, 2003

‘Ερευνες της ομάδας του XYZ Contagion για την Γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα και την σχέση της με την Ελλάδα