Αν αθροίσουμε τις παραβάσεις και τα πολλά εγκλήματα που μας αποκαλύφθηκαν, μπορούμε να προβλέψουμε μια εποχή που, σε μια Ευρώπη στρατοπέδων συγκέντρωσης, μόνο οι δεσμοφύλακες θα είναι ελεύθεροι, που ακόμη όμως θα πρέπει να φυλακίζουν ο ένας τον άλλο. Όταν μείνει μόνο ένας, θα οριστεί αρχιδεσμοφύλακας και αυτή θα είναι η τέλεια κοινωνία μέσα στην οποία τα προβλήματα της εναντίωσης, ο εφιάλτης των κυβερνήσεων του 20ου αιώνα, επιτέλους και οριστικά θα επιλυθεί. Φυσικά, αυτό είναι μόνο μια προφητεία και αν και οι κυβερνήσεις και οι αστυνομικές δυνάμεις σε όλο το κόσμο προσπαθούν, με πολύ καλή θέληση, να φτάσουν σε ένα τέτοιο ευτυχές αποτέλεσμα, δεν έχουμε φτάσει ακόμη εκεί. Ανάμεσά μας για παράδειγμα, στην Δυτική Ευρώπη, η ελευθερία επισήμως την βλέπουμε θετικά. Στη πραγματικότητα με κάνει να σκέφτομαι εκείνη τη φτωχή ξαδέρφη που βλέπουμε σε κάποιες αστικές οικογένειες. Η ξαδέρφη χήρεψε, έχασε το φυσικό της προστάτη. Έτσι την μάζεψαν, της έδωσαν ένα δωμάτιο στο πάνω πάτωμα και την ανέχονται στη κουζίνα. Περιστασιακά την πάνε βόλτα στη πόλη, κάποια Κυριακή, για να δείξουν πως είναι ενάρετοι και όχι σκυλιά. Αλλά για όλα τα άλλα, και ειδικά σε ειδικές περιπτώσεις, της ζητούν να κρατήσει το στόμα της κλειστό. Και ακόμη αν ένας αστυνομικός τη κακοποιήσει λίγο σε κάποια γωνία, δεν το κάνουν μεγάλο θέμα, έχει περάσει χειρότερα με το κύριο του σπιτιού, και, εν τέλει, δεν αξίζει να μπλέξεις με τις αρχές. Στην Ανατολή, πρέπει να ειπωθεί πως είναι πιο ειλικρινείς. Έχουν τακτοποιήσει το θέμα της ξαδέρφης μια και καλή και την πέταξαν σε μια ντουλάπα με δυο γερές κλειδαριές. Θα βγει μάλλον σε καμιά πενηνταριά χρόνια, όταν η ιδανική κοινωνία θα έχει σίγουρα καθιερωθεί. Τότε θα έχουμε γιορτές προς τιμή της. Αλλά κατά τη γνώμη μου μάλλον θα είναι σκοροφαγωμένη μέχρι τότε και φοβάμαι πως δεν θα τους είναι χρήσιμη πλέον. Όταν προσθέσουμε πως το καθένα από αυτά τα δυο πλαίσια ελευθερίας, εκείνο της ντουλάπας και εκείνο της κουζίνας, είναι αποφασισμένο να υπερισχύσει του άλλου, και είναι υποχρεωμένα σε όλη αυτή την αναστάτωση να περιορίσουν ακόμη περισσότερο τις κινήσεις της ξαδέρφης, εύκολα θα γίνει κατανοητό πως η ιστορία μας είναι περισσότερο εκείνη της υποταγής παρά της ελευθερίας και πως ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι εκείνος που απλά μιλάμε για αυτόν, που ξεπηδά από την εφημερίδα κάθε πρωί για να κάνει τις μέρες και τις βδομάδες μας μια μοναδική μέρα οργής και απέχθειας. Το πιο απλό και ως εκ τούτου το πιο δελεαστικό πράγμα είναι να κατηγορήσουμε κυβερνήσεις, ή κάποιες σκοτεινές δυνάμεις, για αυτά τα διαβολικά πράγματα. Πέρα από αυτό είναι πράγματι αλήθεια πως είναι ένοχες, και για ένα έγκλημα τόσο σκοτεινό και τόσο διαρκές πως έχουμε χάσει πια το ξεκίνημα του. Δεν είναι όμως οι μόνες υπεύθυνες. Στο τέλος, αν η ελευθερία είχε μόνο κυβερνήσεις να φυλάνε την ανάπτυξη της, είναι πιθανό πως θα ήταν ακόμη σε βρεφικό στάδιο, ή θα μένη για την αιωνιότητα με την επιγραφή «ένας άγγελος του ουρανού». Δεν έχει ανατεθεί ποτέ, στο βαθμό που γνωρίζω, στη κοινωνία του χρήματος και της εκμετάλλευσης η εξασφάλιση της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Τα αστυνομικά κράτη ποτέ δεν άνοιξαν νομικές σχολές στα υπόγεια που ανακρίνουν τους υπηκόους τους. Έτσι, όταν καταπιέζουν και εκμεταλλεύονται, κάνουν τη δουλειά τους, και οποιοσδήποτε τους δίνει απεριόριστο εύρος ελευθερίας δεν έχει δικαίωμα να εκπλήσσεται όταν αυτή γίνεται αμέσως αντικείμενο κατάχρησης. Αν η ελευθερία σήμερα ταπεινώνεται ή βρίσκεται με αλυσίδες, δεν είναι επειδή οι εχθροί της χρησιμοποίησαν δόλο. Είναι επειδή έχει χάσει το φυσικό της προστάτη. Ναι η ελευθερία έχει χηρέψει, αλλά πρέπει να ειπωθεί επειδή είναι αλήθεια. Έχει χηρέψει από όλους εμάς.
Albert Camus: Ψωμί και Ελευθερία
